Vá»›i gần má»™t triệu lượt khách viếng thăm hàng năm, Musée Rodin lọt vào danh sách 10 viện bảo tàng quan trọng nhất Paris. Nằm cách Ä‘iện Invalides vài trăm thÆ°á»›c, viện bảo tàng này giống nhÆ° má»™t tòa dinh thá»± tọa lạc trong má»™t khu vườn trồng nhiều cây xanh. Kho lÆ°u trữ cÅ©ng thuá»™c vào hàng nhất nhì nÆ°á»›c Pháp vá»›i hÆ¡n 30 ngàn tác phẩm đủ loại.

Được khánh thành vào năm 1919, tức là hai năm sau ngày nhà Ä‘iêu khắc Auguste Rodin qua đời, viện bảo tàng chủ yếu bảo tồn và trÆ°ng bày các tác phẩm của nghệ sÄ© bậc thầy. Sinh thời, Rodin Ä‘ã nổi danh nhÆ° má»™t trong những tên tuổi hàng đầu của ngành Ä‘iêu khắc. Theo Ä‘ánh giá của Viện bảo tàng MET (chữ viết tắt của Metropolitan Museum of Art tại New York) trong số 10 pho tượng nổi tiếng nhất trên thế giá»›i, có đến ba bức là nằm trong tay của Viện Bảo tàng Rodin.

Lừng danh hÆ¡n cả là bức Ä‘iêu khắc Le Penseur (Người suy tÆ°) ở trong thế ngồi chống cằm trầm tÆ° suy ngẫm. Kế đến là bức tượng Le Baiser (Nụ hôn), qua Ä‘ó má»™t cặp tình nhân Ä‘ang say đắm hôn nhau, quấn quýt ghì chặt, vòng tay tha thiết. Bức thứ ba mang tá»±a đề L’Âge d’Airain (thời đại đồng thau) thể hiện cho sá»± khỏe khoắn, rắn rỏi của tuổi trẻ qua hình tượng của má»™t thanh niên khỏa thân. 

Khác vá»›i truyền thống của trường phái cổ Ä‘iển, những bức Ä‘iêu khắc của Rodin không dùng nét tiểu tiết chạm khắc tinh xảo (Ä‘á cứng vẫn mềm nhờ bàn tay chạm trổ của con người) để mô tả ngoại hình tá»™t cùng cân đối, tuyệt đỉnh hài hòa, mà lại nhào nặn cÆ¡ thể con người má»™t cách tinh tế hiện thá»±c, để diá»…n đạt sắc thần và trạng thái ná»™i tâm. Bằng hoa cÆ°Æ¡ng, ngọc thạch, đất nung hay đồng sắt, các bức Ä‘iêu khắc của Rodin gọi là tượng nhÆ°ng lại sinh Ä‘á»™ng nhÆ° thật, có thêm chiều sâu tÆ° tưởng, tiềm tàng sức sống mãnh liệt. 

Đến thăm Viện bảo tàng Rodin, du khách sẽ được xem ba bức tuyệt tác này trong số cả ngàn tác phẩm được trÆ°ng bày. NhÆ°ng nghệ thuật và tÆ° tưởng sáng tạo của Rodin không chỉ dừng lại ở các pho tượng và các bức phù Ä‘iêu, mà còn mở rá»™ng sang nhiều lãnh vá»±c nghệ thuật khác nữa, theo nhÆ° lời giải thích của cô Nadine Leny, ủy viên Ä‘iều hành Viện bảo tàng Rodin : 

Le Baiser (Nụ hôn)

Nhắc tá»›i nhà Ä‘iêu khắc Auguste Rodin (1840 -1917), người ta chỉ nghÄ© đến hình ảnh của má»™t nghệ sÄ© lá»›n của thế ká»· thứ 19 thuá»™c trường phái biểu tượng. Tên tuổi của ông gắn liền vá»›i những tuyệt tác nhÆ° pho tượng Le Penseur (Người suy tÆ°), Le Baiser (Nụ hôn), loạt bức phù Ä‘iêu La Porte de l’Enfer (Cổng Địa Ngục) gợi hứng từ tác phẩm La Divina Comguide (Thần Khúc) của nhà thần học Dante.

NhÆ°ng thật ra, sá»± nghiệp sáng tác của Rodin rất Ä‘a dạng, ngoài Ä‘iêu khắc còn bao trùm các lãnh vá»±c nhÆ° há»™i họa, kiến trúc, nghệ thuật trang trí và bất ngờ hÆ¡n nữa là nhiếp ảnh. Trong lãnh vá»±c há»™i họa chẳng hạn, Viện bảo tàng hiện lÆ°u trữ khoảng 8 ngàn tác phẩm của ông, chủ yếu là các tấm tranh chân dung, các bức phác họa các và các bức vẽ phong cảnh. Lúc sinh tiền, Rodin còn là má»™t nhà sÆ°u tầm đồ cổ : ông yêu chuá»™ng các báu vật đến từ Hy Lạp, Ai Cập, Trung Đông. Viện bảo tàng Rodin hiện có khoảng 7 ngàn cổ vật nhÆ° vậy và chỉ trÆ°ng bày má»™t phần mười bá»™ sÆ°u tập của ông. Kế đến nữa, có nghệ thuật nhiếp ảnh và ít ai biết rằng nhà Ä‘iêu khắc Rodin rất say mê bá»™ môn này.

CÅ©ng cần biết rằng Rodin sinh ra và lá»›n lên hầu nhÆ° cùng thời vá»›i phát minh nhiếp ảnh (Rodin sinh năm 1840 – nhiếp ảnh được phát minh vào năm 1839). Kể từ những năm 1880 trở Ä‘i, Rodin hợp tác vá»›i nhiều nhà nhiếp ảnh nổi danh thời Ä‘ó. Đa số những người này thuá»™c phong trào pictorialisme, theo Ä‘ó họ quan tâm đến các hiệu ứng nghệ thuật của nhiếp ảnh nhiều hÆ¡n là đề tài hay nhân vật được chụp hình. Hiện nay có khoảng 8 ngàn bức ảnh chụp nhÆ° vậy trong kho lÆ°u trữ của Viện bảo tàng Rodin. Tất cả những Ä‘iều này cho thấy là nhà Ä‘iêu khắc Rodin trÆ°á»›c khi trở thành má»™t nghệ sÄ© tiên phong rất am tường về thế giá»›i xung quanh mình. Tác phẩm của ông không chỉ phản ánh cái thời ông Ä‘ang sống mà còn mở ra nhiều cuá»™c ‘‘đối thoại’’ vá»›i các lãnh vá»±c nghệ thuật khác. Có lẽ cÅ©ng vì thế mà Rodin còn được mệnh danh là nhà Ä‘iêu khắc nối liền mọi thời đại. 

Nằm ở trong khuôn viên, gần ngay lối vào cá»­a viện bảo tàng, chá»…m chệ bức tượng Ä‘iêu khắc vô cùng nổi tiếng của Rodin mang tá»±a đề Le Penseur (Người suy tÆ°). Nguyên gốc pho tượng nằm tại Paris, trong khi nhiều phiên bản khác được đặt tại các viện bảo tàng trên thế giá»›i cá»™ng thêm má»™t bức khác, được dá»±ng trên má»™ phần của Rodin, theo lời di chúc. Theo ông Dominique Vieville, giám đốc Viện bảo tàng Rodin, chiều sâu của tác phẩm này Ä‘ã ảnh hưởng mạnh đến thế hệ nghệ sÄ© sau này, cho dù họ có nối bÆ°á»›c bậc thầy hay không. 

L’Âge d’Airain (thời đại đồng thau)

Nhà Ä‘iêu khắc Rodin, qua những đỉnh cao sáng tác của ông, Ä‘ã gợi hứng cho nhiều thế hệ Ä‘i sau. Má»™t số nghệ sÄ© nổi tiếng thời nay công nhận tầm ảnh hưởng trá»±c tiếp của tác giả bậc thầy trong lối Ä‘iêu khắc của họ. Má»™t số khác tuy không thừa nhận tầm ảnh hưởng này, nhÆ°ng họ cÅ©ng khâm phục tính chất hiện đại trong các tác phẩm của ông, đặc biệt là trong loạt tác phẩm Cổng địa ngục.

Chẳng hạn nhÆ° cách Ä‘ây hai năm, viện bảo tàng Orsay Ä‘ã tổ chức má»™t cuá»™c triển lãm mang tá»±a đề Oublier Rodin, cho thấy là trong giai Ä‘oạn 10 năm từ 1905 đến 1914, các nhà Ä‘iêu khắc sống ở Paris (nhÆ° Maillol, Brancusi, Lehmbruck) Ä‘ã tìm cách thoát ra khỏi tầm ảnh hưởng của Rodin để Ä‘i tìm má»™t ngôn ngữ khác trong ngành Ä‘iêu khắc. Điều Ä‘ó không có nghÄ©a là tầng lá»›p nghệ sÄ© này Ä‘oạn tuyệt vá»›i quá khứ hay chối bỏ giá trị của các tác phẩm Ä‘i trÆ°á»›c. Ngược lại, theo tôi nghÄ©, họ phải thấu hiểu nghệ thuật của Rodin để từ Ä‘ó có thể sáng chế ra má»™t phÆ°Æ¡ng thức má»›i, má»™t ngôn ngữ khác.

Mãi đến sau Đệ Nhị Thế Chiến, nhiều nghệ sÄ© má»›i dần dà nối lại vá»›i tÆ° tưởng sáng tạo của Rodin. Gần Ä‘ây hÆ¡n nữa, các nghệ sÄ© thời nay (nhÆ° Bruce Nauman hay Vito Acconci) có nhiều nét gần giống vá»›i Rodin trong cách tiếp cận nghệ thuật dù là há»™i họa, video, Ä‘iêu khắc hay sắp đặt. Hình tượng của cÆ¡ thể không được thể hiện theo lối phản ánh Ä‘Æ¡n thuần, tái tạo sao chép thá»±c tế. Tạc má»™t pho tượng hay chụp má»™t tấm ảnh không phải là để phản ánh y hệt những gì con mắt trông thấy mà là để diá»…n đạt cảm xúc chân thật trong khoảnh khắc. CÅ©ng nhờ vào tÆ° tưởng này mà tác giả Rodin được xem nhÆ° là người Ä‘ã khai phóng nghệ thuật Ä‘iêu khắc hiện đại. 

Tuy có đủ tác phẩm để có thể luân phiên cách trÆ°ng bày, nhÆ°ng Viện bảo tàng Rodin không chỉ dá»±ng triển lãm vá»›i các tác phẩm của nhà Ä‘iêu khắc người Pháp, mà còn mở cá»­a tiếp Ä‘ón nhiều nghệ sÄ© quốc tế thời nay. Theo cô Amélie Lavin, quản đốc kho lÆ°u trữ, tính chất hiện đại trong các bức Ä‘iêu khắc của Rodin càng rõ nét khi tác phẩm của ông được trÆ°ng bày song song và được đối chiếu so sánh vá»›i các tác phẩm nghệ thuật Ä‘Æ°Æ¡ng đại. 

Khi xúc tiến má»™t dá»± án triển lãm, Ä‘iều quan trọng đối vá»›i chúng tôi không hẳn là trÆ°ng bày bá»™ sÆ°u tập của Rodin cùng vá»›i các tác phẩm của những nghệ sÄ© Ä‘i sau xứng Ä‘áng thừa kế bậc thầy. Mục tiêu của chúng tôi là đối chiếu Rodin vá»›i nhiều nghệ sÄ© khác không nhất thiết là phải cùng thời hay có cùng má»™t trường phái. Bằng cách này, ban tổ chức triển lãm muốn cho thấy lịch sá»­ nghệ thuật lặp lại theo từng chu kỳ. Hai nghệ sÄ© không sống cùng thời, Ä‘ôi khi họ cách nhau đến nhiều thế ká»·, nhÆ°ng lại có những ý tưởng sáng tạo giống nhau : họ có thể không sá»­ dụng cùng má»™t chất liệu, nhÆ°ng trong sáng tác lại đề cập đến cùng má»™t chủ đề. Chẳng hạn nhÆ° tác giả Ä‘Æ°Æ¡ng đại người Mỹ Bruce Nauman vừa thá»­ nghiệm nghệ thuật sắp đặt, phim video kết hợp vá»›i há»™i họa và kiến trúc.

Do tốt nghiệp ngành toán học, các tác phẩm Ä‘iêu khắc của ông thường sá»­ dụng các khối hình học, dùng những chất liệu tổng hợp nhân tạo nhÆ° nhá»±a mủ, plastic, nylon. Có thể nói là các tác phẩm của ông chẳng ăn nhập gì vá»›i các bức Ä‘iêu khắc của Rodin. NhÆ°ng thật ra về họ lại đề cập đến cùng má»™t chủ đề : sá»± dằn vặt ray rức trong tâm trí, xa hÆ¡n nữa là sá»± chiêm nghiệm suy ngẫm về thân phận con người. Ở hai thời Ä‘iểm khác nhau, nhÆ°ng cả hai nghệ sÄ© cùng tìm cách diá»…n đạt Ä‘iều làm cho họ trăn trở suy tÆ°. Hình thức có thể khác, nhÆ°ng ná»™i dung vẫn có giá trị do tính phổ quát.

Pho tượng Người suy tÆ° có thể được chiêm ngưỡng nhÆ° má»™t tác phẩm Ä‘á»™c lập, nhÆ°ng thật ra ban đầu Ä‘ó là má»™t phần trong loạt tác phẩm Cổng địa ngục. Trong tác phẩm đầu mang tá»±a đề Les Trois Ombres (Ba bóng người), nhà Ä‘iêu khắc tạc hình ba tượng người Ä‘àn ông xúm quanh lại thành vòng tròn. Cả ba đều cúi đầu hÆ°á»›ng nhìn xuống phía dÆ°á»›i, nÆ¡i mà những con người Ä‘ang bị xô vào địa ngục. Ở phía trên là bức tượng khổng lồ của má»™t người Ä‘ang chìm đắm trong suy tÆ°, tìm câu giải Ä‘áp cho thân phận con người.

Tuy chịu ảnh hưởng của nghệ thuật Phục HÆ°ng, nhÆ°ng lần đầu tiên trong ngành Ä‘iêu khắc người ta má»›i thấy được cái tÆ° thế ngồi chống cằm nhÆ° vậy. Toàn bá»™ bức tượng thể hiện cho sá»± trầm ngâm suy ngẫm, từ Ä‘iệu bá»™, cá»­ chỉ cho đến dáng vẻ nét mặt. Uy tín của tác phẩm này có thể giải thích vì sao khi đến thăm Paris, ngoài bức tranh La Joconde (Mona Lisa) trÆ°ng bày ở cung Ä‘iện Louvres, du khách còn muốn xem tận mắt bức tượng Người suy tÆ°.